Η δυστυχία της μετριότητας

Ναι, στην Ελλάδα του σήμερα ζούμε σε μία κατάσταση μετριότητας. Ο κόσμος έχει απογοητευτεί, η ανεργία έχει εκτιναχθεί, λεφτά δεν υπάρχουν. Όποιος έχει δουλειά κάθεται στα αυγά του γιατί αλλιώς, όπως έχει πειστεί, δεν θα έχει να φάει την άλλη μέρα. Οι άνθρωποι παραμένουν σε δουλειές που δεν τις αγαπούν, δεν τις βρίσκουν ενδιαφέρουσες. Παραμένουν σε δουλειές που καθημερινά επαναλαμβάνουν τις ίδιες αποδεδειγμένα επιτυχημένες διαδικασίες και μέχρι εκεί. Γυρίζουν στα σπίτια τους κουρασμένοι, χωρίς διάθεση να ασχοληθούν με κάτι άλλο, ξαπλώνουν στον καναπέ έχοντας το τηλεκοντρόλ στο χέρι και εκτονώνονται βλέποντας ειδήσεις.

Η εμπράγματη φαντασία μας, δηλαδή η δημιουργικότητά μας, έχει πιάσει πάτο.

Φυσικά υπάρχουν και οι εξαιρέσεις. Άνθρωποι κάθε ηλικίας που δεν το βάζουν κάτω και προσπαθούν να κάνουν τη διαφορά μέσα από ανατρεπτικά projects. Όμως δυστυχώς αυτοί είναι λίγοι.

Ο Αυτόματος Πιλότος

Και για όλη αυτή την κατάσταση δεν φταίει μόνο η Κρίση όπως πολλοί πιστεύουν. Γιατί ακόμα και άνθρωποι που δεν έχουν επηρεαστεί από την οικονομική κατάσταση της χώρας μας, ακόμα και αυτοί που θεωρούνται πετυχημένοι στις δουλειές τους μπορεί να βρίσκονται σε μία κατάσταση όπου κυρίαρχη είναι η μετριότητα.

Πολλοί απ’ αυτούς τους ανθρώπους, όταν πρωτοασχολήθηκαν με τη δουλειά που κάνουν ήταν ενθουσιασμένοι, είχαν πολλές ιδέες, ήθελαν να κάνουν τη διαφορά. Ένιωθαν ότι υπήρχε πρόκληση. Με την πάροδο όμως του χρόνου αυτές οι ιδέες για νέα projects μπήκαν σ’ ένα ντουλάπι και αντικαταστάθηκαν από κάτι πιο εύκολο, πιο γνώριμο, πιο ασφαλές. Από κάτι προβλέψιμο. Οι άνθρωποι αυτοί μπήκαν στον αυτόματο πιλότο και τελικά παραδόθηκαν στην μετριότητα.

Που και που μπορεί να υπάρχει ένα «ξύπνημα» που προκαλείται από μία νέα υπευθυνότητα που αναλαμβάνουν, από ένα νέο project που υλοποιούν. Όμως αυτός ο κύκλος κρατάει λίγο και γρήγορα ξαναμπαίνουν στη γνώριμη κατάσταση.

Βαθιά μέσα τους ξέρουν ότι έχουν βαλτώσει, ότι δεν βγάζουν προς τα έξω τον καλύτερό τους εαυτό. Όμως πολύ εύκολα κατηγορούν το περιβάλλον στο οποίο ζουν ότι φταίει γι’ αυτή την κατάσταση. Η οικονομική κρίση, ένα «κακό» αφεντικό, οι ευθύνες που έχουν στο σπίτι, η οικογένεια κ.ά.

Ακόμα και οι άνθρωποι που είναι αναγνωρισμένοι στο χώρο τους νιώθουν πολλές φορές «κολλημένοι». Νιώθουν ότι παρ’ όλο που δημιουργούν τελικά δεν σημειώνουν «σημαντική» πρόοδο. Δεν προχωρούν με γρήγορους ρυθμούς. Νιώθουν σε μεγάλο βαθμό παγιδευμένοι.

Το Φαινόμενο «Satisficing»

Το 1950, ο καθηγητής, ερευνητής και συγγραφέας Herbert A. Simon εισήγαγε τον όρο «Satisficing» ο οποίος προκύπτει από το συνδυασμό των λέξεων «satisfy» και «sufficing». Πρόκειται για ένα φαινόμενο κατά το οποίο οι άνθρωποι επιλέγουν κάτι το οποίο είναι ικανό να καλύψει ένα μεγάλο μέρος των προσδοκιών τους χωρίς να ρισκάρουν, χωρίς μεγάλο κόστος και κάνοντας χρήση γνώριμων διαδικασιών. Όμως ο Herbert δηλώνει ότι αυτή η στρατηγική δεν είναι πάντα η καλύτερη για να παίρνουμε αποφάσεις για τη ζωή μας γιατί υπάρχουν πάρα πολλοί παράγοντες που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη και οι ευκαιρίες δεν είναι πάντα απεριόριστες.

Όταν κάποιος λειτουργεί βάσει του φαινομένου αυτού, τελικά δεν υλοποιεί αυτά που πραγματικά τον εμπνέουν και άρα τον καθιστούν δημιουργικό. Δεν λειτουργεί με βάση τους εσωτερικούς του παρακινητές. Αυτοπεριορίζεται και οδηγείται σιγά σιγά στη μετριότητα.

Και τι είναι η Μετριότητα;

Όταν ήμασταν παιδιά, σε καθημερινή βάση μπορεί να δίναμε και μία διαφορετική απάντηση στην ερώτηση «Τι θέλεις να γίνεις όταν μεγαλώσεις;» Ήμασταν ανοικτοί και η φαντασία μας, άρα, η δημιουργικότητά μας δούλευε στα κόκκινα.

Αν θέσουμε αυτή την ερώτηση, ελαφρώς αλλαγμένη, σε ενήλικες-«Τι θέλεις να γίνεις;»-ουσιαστικά ποιος θέλεις να είσαι, το πιο πιθανό είναι να εισπράξουμε ως απάντηση ένα ειρωνικό χαμόγελο το οποίο ακολουθείται από λογικές εκφράσεις όπως… «με ένα δάνειο στο κεφάλι μου δεν μπορώ να γίνω τίποτα άλλο απ’ αυτό που είμαι.» Με άλλα λόγια οι περισσότεροι ενήλικες έχουν παραδοθεί. Έχουν παραιτηθεί από τις μικρές καθημερινές μάχες που πρέπει να δίνουν και δεν μπορούν καν να σκεφτούν ότι υπάρχει και άλλος τρόπος εκτός από το γνώριμο.

Όταν κάποιος ξεκινάει την ενήλικη ζωή του δεν θέλει ποτέ να ζήσει στη μετριότητα. Δεν είναι συνειδητή επιλογή κανενός. Συμβαίνει όμως τελικά με την πάροδο των χρόνων, σιγά σιγά, μέσα από «Satisficing» επιλογές που φαίνεται να μην έχουν γυρισμό.

Με τον όρο «Μετριότητα» δεν εννοούμε ότι κάποιος κάνει «κακή» δουλειά ή δεν είναι αρκετός σε ότι αναλαμβάνει ή του ανατίθεται να κάνει, ή ότι δεν παραδίδει επιτυχώς τα projects που υλοποιεί.

Μπορεί για τον έξω κόσμο να είναι ένας πολύ επιτυχημένος άνθρωπος, όμως βαθιά μέσα του νιώθει συμβιβασμένος. Δε νιώθει τη σπίθα της δράσης και την ικανοποίηση που προκύπτει από την αυτο-εξέλιξή του. Δεν νιώθει ζωντανός.

Η αντίδραση πολλών ανθρώπων για να αποτινάξουν από πάνω τους αυτή την κατάσταση; Δουλεύουν περισσότερες ώρες και πιο σκληρά ή αλλάζουν δουλειά. Δηλαδή αυτό που ουσιαστικά κάνουν είναι να αλλάζουν το εξωτερικό τους περιβάλλον χωρίς να αλλάζουν οι ίδιοι νοοτροπία, χωρίς να αλλάζουν εσωτερικά.

Η λέξη μετριότητα-mediocrity προκύπτει από τις δύο λέξεις «medius» και «ocris». Η πρώτη σημαίνει «μέση» και η δεύτερη «τραχύ βουνό». Ουσιαστικά η λέξη μετριότητα σημαίνει να μένεις στα μισά της διαδρομής προς τη κορυφή ενός δύσκολου βουνού. Να μην εξελίσσεσαι με βάση τη δυναμική που έχεις. Πρόκειται για συμβιβασμό σε επίπεδο ικανοτήτων και δυνατοτήτων.

Οι άνθρωποι που δεν πέφτουν ποτέ στην παγίδα της μετριότητας είναι αυτοί που συνειδητά εξελίσσονται συνεχώς μαθαίνοντας νέα πράγματα, αποκτώντας νέες δεξιότητες και ικανότητες. Είναι αυτοί που δε διστάζουν να κολυμπήσουν στα βαθιά προσπαθώντας να απαντήσουν στις προκλήσεις που τους παρουσιάζονται, όσο δύσκολες κι αν είναι και όσο κι αν αναγκάζονται να βγουν από τη ζώνη άνεσής τους. Είναι άνθρωποι που ρισκάρουν και δεν αρνούνται να υπάρχουν μέσα στην αβεβαιότητα και στην πολυπλοκότητα.

Σίγουρα αυτός ο δρόμος δεν είναι εύκολος. Όμως αυτοί οι άνθρωποι κάθε στιγμή της ζωής τους τη ζουν με την επίγνωση ότι αν σταματήσουν να αναπτύσσονται, να εξελίσσονται, τότε θα πεθάνουν. Και φυσικά γνωρίζοντας ότι η ξερή γνώση δεν προσφέρει τίποτα και ότι μόνο μαζί με τη δράση θα μπορούν να δημιουργήσουν κάτι το οποίο θα έχει θετικό και έντονο αντίκτυπο στην κοινωνία.

Άλλωστε…

«Μόνο εκείνοι που ρισκάρουν να πάνε πολύ μακριά είναι δυνατόν να ανακαλύψουν πόσο μακριά μπορεί να πάει κανείς».

– T.S. Eliot

Αυτό το κείμενο πρωτοδημοσίεύτηκε στον ιστότοπο της Δήμητρας Ζερβάκη, EMBA, PMP, TTT, Business Coach, Project Manager και μέντορας στο Women On Top.