Ημερομηνία: Παρασκευή, 05 Μαρτίου 2021
Κατηγορίες: Diversity & Inclusion, Mentoring, Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη, Νέα
Η Ραφαέλα Μαυριδάκη γράφει για την οργανωσιακή σιωπή και τα εμπόδια που δημιουργεί για την αντιμετώπιση ενός από τα πιο σημαντικά προβλήματα έμφυλης ανισότητας στην εργασία.
Τα ζητήματα της σεξουαλικής παρενόχλησης αναδύονται αλλεπάλληλα το τελευταίο διάστημα στην χώρα μας, με εφαλτήριο την πρόσφατη σχετική αποκάλυψη της Σοφίας Μπεκατώρου.
Βλέπουμε τα περισσότερα συμβάντα να έχουν κινηθεί γύρω από τον χώρο της τέχνης, του θεάματος και του αθλητισμού. Υπάρχουν όμως μόνο εκεί; Δεν θα πρέπει να αναρωτηθούμε τι ισχύει και στις επιχειρήσεις στην Ελλάδα του σήμερα;
Πρόσφατη έρευνα της Action Αid, τον Νοέμβριο του 2020, ανέδειξε ζητήματα σεξουαλικής παρενόχλησης στην εργασία στον τομέα της εστίασης, του επισιτισμού και του τουρισμού και μας έδωσε σημαντικά αποτελέσματα που πρέπει όλους και όλες να μας προβληματίσουν και να μας κάνουν να λάβουμε μέτρα πρόληψης και προστασίας στους χώρους εργασίας.
Πρέπει να αναρωτηθούμε γιατί τόσοι άνθρωποι που έχουν πέσει θύματα τέτοιων συμπεριφορών δεν έχουν καταφέρει να μιλήσουν, γιατί πολλοί από όσους και όσες γνώριζαν απέτυχαν να παρέμβουν.
Οι αιτίες βρίσκονται στην κουλτούρα σιωπής
Η κουλτούρα που κυριαρχεί σε πολλούς χώρους εργασίας σήμερα είναι μια κουλτούρα σιωπής. Και η σεξουαλική παρενόχληση ευδοκιμεί σε αυτά τα περιβάλλοντα σιωπής. Δεν είναι ένα φαινόμενο που παρατηρείται τώρα, αλλά τώρα έχει δημιουργηθεί η κατάλληλη στιγμή για να το λάβουμε σοβαρά υπόψιν, να το γνωρίσουμε και να μάθουμε να το αντιμετωπίζουμε, τόσο σαν μονάδες όσο και σαν οργανώσεις και οργανισμοί. Οι εταιρείες πρέπει να κατανοήσουν τον κίνδυνο διαιώνισης της κουλτούρας αυτής και τις αρνητικές συνέπειές της, τόσο σε ηθικό όσο και σε οργανωσιακό επίπεδο.
Η κουλτούρα σιωπής στον χώρο του θεάτρου και και του αθλητισμού έχει αρχίσει να σκιαγραφείται κάθε μέρα και πιο καθαρά, ωστόσο δεν βρίσκεται μόνο εκεί. Βρίσκεται σε κάθε επιχείρηση και είναι ανεξάρτητη από το μέγεθος της. Συμπεριλαμβάνει όχι μόνο πολυεθνικές επιχειρήσεις με μεγάλο αριθμό εργαζομένων, αλλά και μικρομεσαίες ή οικογενειακές.
Υπάρχει μια αρχέγονη μεροληψία υπέρ της ηγεσίας, η οποία παράγει ανθρώπους που δρουν ανεξάρτητα από τις συνέπειες των πράξεων τους. Οι οργανισμοί είναι δομημένοι με τέτοιο τρόπο που αποθαρρύνουν τις αναφορές στα ζητήματα σεξουαλικής παρενόχλησης και κακοποίησης. Τα θύματα δεν έχουν φωνή και η κάθε τους κίνηση επισκιάζεται από τον φόβο. Κανένας και καμιά δε μιλάει ακριβώς γιατί έχει γίνει μια κανονικοποίηση της κουλτούρας σιωπής.
Έχει ενδιαφέρον να δούμε τι ακριβώς είναι η οργανωσιακή σιωπή, αν είναι μετρήσιμη και πως αυτό μπορεί να βοηθήσει στην ανάδειξη κακοποιητικών συμπεριφορών.
Γιατί παραμένουμε σιωπηλοί και σιωπηλές
Ένα άτομο που δέχεται επίθεση σε έναν χώρο εκτός της εργασίας του, μπορεί ίσως να μιλήσει πιο εύκολα. Η δυναμική όμως του χώρου εργασίας είναι διαφορετική. Τα θύματα συχνά αποθαρρύνονται από το να μιλήσουν και, το χειρότερο,οταν το κάνουν επωμίζονται τα ίδια τις συνέπειες, αντί αυτές για να επιβαρύνουν τον δράστη.
Μια βαθύτερη κατανόηση στους τύπους της σιωπής που σχετίζονται με αυτό το φαινόμενο, ίσως μας δώσει μερικές απαντήσεις.
Ο πρώτος τύπος σιωπής είναι η αμυντική σιωπή. Αυτός ο τύπος σιωπής έχει στην βάση του τον φόβο. Οι εμπλεκόμενοι φοβούνται να μιλήσουν γιατι ο λόγος τους μπορεί να επιφέρει αρνητικές συνέπειες στην κατάσταση που βρίσκονται. Γνωρίζουν τι γίνεται, ξέρουν τις εναλλακτικές αλλα επιλέγουν να παραμείνουν σιωπηλοί και σιωπηλες από φόβο. Μπορούμε να αναλογιστούμε πόσο εντείνεται η διάσταση αυτή όταν διακυβεύεται η θέση εργασίας ή η καριέρα του του θύματος.
Ο δεύτερος τύπος σιωπής είναι η συγκαταβατική σιωπή . Σε αυτή την περίπτωση οι εργαζόμενοι και οι εργαζόμενες εχουν παραιτηθεί από την προσπάθεια να μιλήσουν ή να αντιδράσουν, καθώς πιστεύουν ότι, ακόμα και να μιλήσουν δεν θα ακουστούν και ο λόγος τους δεν θα έχει κανένα αποτέλεσμα.
Τέλος, ο τύπος της σιωπής που δεν έχει τόσο να κάνει με τους άμεσα εμπλεκόμενους είναι λεγόμενη κοινωνική σιωπή. Εδώ μπορεί να δοθεί η απάντηση στο γιατί όσοι και όσες γνώριζαν δεν μίλησαν. Η κοινωνική σιωπή έχει ως βάση τον αλτρουισμό και τα κίνητρα συνεργασίας και θέτει ως στόχο το όφελος των συναδέλφων ή του ίδιου του οργανισμού. Πολλές φορές η συμπάθεια ή άλλα κίνητρα μας εμποδιζουν να εκφράσουμε όσα γνωρίζουμε. Προσπαθούμε τότε να εξορθολογίσουμε τις συμπεριφορές που έχουμε παρατηρήσει -ας σκεφτούμε το “ έλα μωρέ, αλλιώς έγινε και το παρεξήγησε”.
Μπορεί να μετρηθεί η σιωπή και να προβλέψει τέτοιες συμπεριφορές;
Η κουλτούρα της σιωπής είναι δύσκολο να γίνει διακριτή από τους οργανισμούς, καθώς είναι ένα φαινόμενο στο οποίο μόνο οι επιπτώσεις γίνονται αντιληπτές -γι’ αυτό και η έκταση του προβλήματος δύσκολα γίνεται διακριτή. Παρόλα αυτά η σιωπή μέσα στους οργανισμούς μπορεί να μετρηθεί μέσα από ερωτηματολόγια προς τους εργαζόμενους και τις εργαζόμενες -ένα δυνατό εργαλείο για τη λήψη των ανάλογων αποφάσεων για ενέργειες που μπορούν να γίνουν.
Οι κίνδυνοι για τις εταιρείες
Τα φαινόμενα σεξουαλικής παρενόχλησης στους χώρους εργασίας δεν περιορίζονται μόνο ανάμεσα στον θύτη και το θύμα αλλά έχουν σοβαρές επιπτώσεις και για την ίδια την εταιρεία ή τον οργανισμό.
Το πιο άμεσο κόστος για τις εταιρείες είναι το χρηματικό κόστος για την κάλυψη των εξόδων των τυχόν αγωγών κατά της εταιρείας -καθώς φέρει και η εταιρεία ευθύνη σαν νομική οντότητα και όχι μόνο ο θύτης σαν άτομο. Το κόστος αυτό είναι μεγάλο είτε τα εμπλεκόμενα μέρη προβούν σε δικαστική διαμάχη είτε διαλέξουν το δρόμο του διακανονισμου.
Καθώς το ανθρώπινο κεφάλαιο είναι δύσκολο και κοστοβόρο να αντικατασταθεί, πρέπει και αυτό να συνυπολογιστεί από τις εταιρείες ως κόστος. Και εδώ το κόστος είναι διπλό καθώς περιλαμβάνει και τον θύτη και το θύμα.
Από πλευράς απόδοσης των εργαζομένων, τα θύματα τέτοιων συμπεριφορών στους χώρους εργασίας αποφεύγουν να συμμετέχουν σε διαδικασίες της εταιρείας οι οποίες σχετίζονται με την ανάπτυξη της. Έχουν συχνά μειωμένη απόδοση και αυτό δημιουργεί άλλα οργανωτικά προβλήματα, όπως μείωση της αποδοτικότητας των εργαζομένων συνολικά, χαμηλή εργασιακή δέσμευση κ.α
Εάν η σεξουαλική παρενόχληση και κακοποίηση σε έναν χώρο εργασίας πάρει διαστάσεις, σημαντικό πρόβλημα αντιμετωπίζει και η φήμη της εταιρείας, με όλες τις συνέπειες που αυτό μπορεί να έχει τόσο στην οικονομική της απόδοση,όσο και στην προσέλκυση νέων ταλέντων.
Πώς μπορούν οι εταιρείες να προστατεύσουν τις ίδιες αλλά και τους ανθρωπους τους από τέτοια περιστατικά;
Η βάση για την αποτροπή τέτοιων περιστατικών είναι η αλλαγή κουλτούρας. Εάν η κουλτούρα δεν προάγει την ανοιχτή επικοινωνία, η σιωπή θα διατηρηθεί και οι άνθρωποι που επιδιώκουν την εξουσία θα κάνουν τα πάντα για να διαιωνιστεί η κουλτούρα αυτή. Σκοπός των εταιρειών πρέπει να είναι η πρόληψη και δευτερευόντως η αντιμετώπιση τέτοιων περιστατικών.
Αρχικά να θεσπιστεί μια πολιτική μηδενικής ανοχής για τέτοια ζητήματα. Η σύνταξη του σχετικού οδηγού θα πρέπει να επικοινωνηθεί σε όλους και όλες τις εμπλεκόμενες και να αποδειχθεί ότι εφαρμόζεται με πράξεις. Πρέπει να είναι σαφές ότι κάθε μορφή σεξουαλικής παρενόχλησης απαγορεύεται σε κάθε επίπεδο της εταιρείας, είτε αυτό είναι η ανώτερη διοίκηση είτε ενας ή μια υπάλληλος χαμηλότερου επιπέδου.
Στην διαδικασία θέσπισης σχετικής πολιτικής, θα πρέπει να οριστούν οι βάσεις, να είναι από όλους και όλες σαφές το τι είναι σεξουαλική παρενόχληση και πώς εκδηλώνεται. Με αυτό τον τρόπο θα γνωρίζουν όλοι και όλες τις αποδεκτές συμπεριφορές και δεν θα υπάρχουν ζητήματα “παρεξήγησης” οταν τα θύματα αναφέρουν τις συμπεριφορές αυτές.
Η εταιρεία θα πρέπει να ελέγξει την πολιτική πρόληψης, έτσι ώστε να είναι σίγουρη ότι υπάρχουν οι κατάλληλες δομές για να αναφέρουν οι εργαζόμενοι και οι εργαζόμενες τα συμβάντα, είτε επώνυμα είτε ανώνυμα. Αυτό θα μπορούσε να είναι μια γραμμή ανώνυμων καταγγελιών, το HR της εταιρείας ή κάποιο “κουτί” αναφορών. Σε αυτή την περίπτωση, μπορούν να δώσουν σημαντικές πληροφορίες και σχετικές ερωτήσεις στα exit interviews των εργαζομένων. Ανάλογα με το μέγεθος της εταιρείας μπορεί εδώ να συμπεριληφθεί και η παροχή ψυχολογικής υποστήριξης στους/στις εργαζόμενους και εργαζόμενες.
Εκπαίδευση. Εκπαίδευση. Εκπαίδευση.
Αποτελεί αναγκαιότητα στις για εταιρείες να εκπαιδεύσουν όλους και όλες τους εργαζόμενους και εργαζόμενες σχετικά με την σεξουαλική παρενόχληση, και την πρόληψη καταχρηστικών συμπεριφορών. Όλα τα άτομα θα πρέπει να εκπαιδευτούν σωστά στους ορισμούς της κατάλληλης και ακατάλληλης συμπεριφοράς με σύγχρονα παραδείγματα και case studies.
Πλέον οι επιχειρήσεις πρέπει να πάρουν τα συμβάντα σεξουαλικής κακοποίησης και παρενόχλησης στα σοβαρά και να λάβουν μέτρα πρόληψης και δράσης. Δεν πρόκειται για ένα απλό πλάνο ανάπτυξης, αλλά για επιτακτική ανάγκη!